Kimler Katarakt Ameliyatı Olamaz?

Katarakt Nedir?

Katarakt, doğal göz merceğinin (lens) protein yapısının bozulup saydamlığını yitirmesiyle gelişen, görmeyi giderek azaltan bir durumdur.

En sık yaşa bağlıdır; ancak diyabet, uzun süreli kortikosteroid kullanımı, travma, radyasyon, üveit gibi nedenler de kataraktı hızlandırabilir. Hastalar genellikle bulanık görme, kontrast duyarlılıkta azalma, ışık kamaşması, farlardan rahatsız olma, renklerin soluk algılanması ve yakın/uzak refraksiyonunda dalgalanmadan yakınır.

Tedavide altın standart, saydamlığını kaybetmiş merceğin cerrahi olarak çıkarılıp yerine yapay bir göz içi lensi (IOL) yerleştirilmesidir. Güncel yöntem fakoemülsifikasyondur; bazı olgularda femtosaniye lazer yardımı tercih edilebilir.

Katarakt Ameliyatı Kimlere Yapılmaz?

Aslında katarakt ameliyatı, tıbben güvenli ve yaygın göz ameliyatlarından biridir. Ancak hastalar arasında bazı durumlarda katarakt ameliyatı olunamayacağı gibi yaygın düşünceler vardır. Örneğin halen glokom olan hastalar katarakt ameliyatı önerdiğimizde tereddüt yaşamaktadır.

Retina hastalığı veya maküla dejenerasyonu olan hastalarda da bu durum sık yaşanır. Katarakt ameliyatının yapılamayabileceği veya ertelenebileceği durumlar şöyle listelenebilir:

1. Gözün Görme Potansiyeli Yoksa

• İleri derecede retina hasarı
• İleri optik sinir hasarı (ileri glokom vb.)
• Katarakt alınsa bile görme düzelmeyecekse ameliyat gerekmez.

2. Kontrol Altında Olmayan Sistemik Hastalık

• Şeker hastalığının çok yüksek ve dengesiz olması
• Kontrolsüz hipertansiyon
• İleri kalp yetmezliği veya ağır solunum yetmezliği
• Bu durumlar ameliyat öncesi mutlaka kontrol altına alınır.

3. Gözde Aktif Enfeksiyon veya İltihap

• Göz içi iltihabı (endoftalmi)
• Konjonktivit
• Aktif üveit atağı
• Enfeksiyon veya iltihap tedavi edilmeden ameliyat yapılmaz.

4. Cerrahiyi Zorlaştıran İleri Ek Göz Hastalıkları

• Korneada ileri bulanıklık (ameliyat sırasında görüş alanı yoksa)
• Lens destek yapılarının tamamen kaybı (bazı durumlarda farklı cerrahi teknik gerekir).

5. Hastanın Genel Durumunun Ameliyata İzin Vermemesi

• Anestezi alamayacak kadar ağır sağlık durumu, ileri evrede kanser, akciğer ve kalp hastalıkları
• Ameliyat sırasında başını sabit tutamayacak kadar ciddi nörolojik problem, tremor, demans.

Katarakt ameliyatı görmeyi iyileştirecekse ve hastanın genel durumu uygunsa yapılır. Riskli gruplarda ise ameliyat öncesi özel hazırlık ve bazen multidisipliner (göz, dahiliye, kardiyoloji, nöroloji, onkoloji vb.) değerlendirme gerekir.

Çok Yaşlılara Katarakt Ameliyatı Yapılabilir mi?

Evet. İleri yaş tek başına kontrendikasyon değildir. En yaşlı hastalar bile, uygun planlama ile güvenle opere edilebilir ve düşme riskinde azalma, bağımsızlıkta artış, yaşam kalitesinde belirgin iyileşme sağlar.

Anestezi ve hazırlık

• Çoğunlukla topikal veya subtenon anestezi; genel anestezi nadiren gerekir.
• Ortostatik hipotansiyon, bilişsel durum, antikoagülan kullanımı gözden geçirilir.
• Masa pozisyonu ve cerrahi sürenin kısaltılması için ameliyat sahası optimize edilir.

Cerrahi strateji

• Yoğun nükleer sklerozda viskoelastik yönetimi ve nükleus parçalama teknikleri iyi planlanır.
• Zonül zayıflığı şüphesinde kapsül destek halkası gerekebilir.

Beklentilerin yönetimi

Eşlik eden makula/optik sinir hastalığı görsel potansiyeli sınırlar—bunu ameliyat öncesi açıkça konuşmak gerekir.

Göz Tansiyonu (Glokom) Olan Hastalara Katarakt Ameliyatı Yapılır mı?

Evet, sık yapılır. Katarakt cerrahisi, bazı hastalarda göz içi basıncında kalıcı hafif düşüş sağlayabilir. Ancak planlama glokoma özeldir.

Preop değerlendirme

• Glokom tipi ve evresi, görme alanı/OKT ilerleme hızı
• Kullanılan damlalar (özellikle prostaglandinler, miotikler),steroid yanıtlılık öyküsü
• Hedef GİB ve ilaç yükü

Cerrahi seçenekler

• Katarakt + MIGS (trabeküler bypass, iStent vb.) erken–orta evrelerde ilaç ihtiyacını azaltabilir.
• İleri evrelerde trabekülektomi veya tüp cerrahisi ile kombine/“ardışık” yaklaşım gerekebilir.

İntraoperatif/erken postop riskler

• GİB yükselmesi (viskoelastik temizliği, profilaktik asetazolamid)
• İnflamasyonun yakından yönetimi (steroid tedavisinin etkileri yakından takip edilir)
• İOL seçimi: Kontrast performansı en iyi olan monofokal lensler tercih edilir; multifokaller gelişmiş glokomda önerilmez.

Takip

GİB pikleri, maküler ödem ve inflamasyon için erken ve sık kontrol.

Sarı Nokta (Makula) Hastalarına Katarakt Ameliyatı Yapılır mı?

Sarı nokta (makula) hastalarında katarakt ameliyatı yapılabilir ancak ameliyat sonrası görsel kazanç, mevcut makula patolojisinin derecesine bağlıdır.

Kuru tip yaşa bağlı makula dejenerasyonu veya hafif maküler değişikliklerde genellikle belirgin kamaşma azalması ve kontrast duyarlılığında iyileşme elde edilirken, ileri evre neovasküler dejenerasyon ya da atrofi bulunan hastalarda görme artışı sınırlı olabilir. Bu nedenle ameliyat öncesi optik koherens tomografi ile makula değerlendirilmesi ve hastaya gerçekçi beklentilerin aktarılması önemlidir.

Genellikle monofokal veya uygun olgularda EDOF lensler tercih edilirken, multifokal lenslerden kontrast kaybı ve fotik fenomenler nedeniyle kaçınılmalıdır.

Keratokonus Hastalarına Katarakt Ameliyatı Yapılır mı?

Keratokonuslu hastalarda da katarakt cerrahisi yapılabilir, ancak cerrahi planlamada biyometri ve göz içi lens seçimi kritik rol oynar.

Hastalığın stabil olup olmadığı, daha önce korneal çapraz bağlama uygulanıp uygulanmadığı ve astigmatizmanın düzenliliği göz önünde bulundurulmalıdır. Çoğu olguda en güvenli seçenek monofokal lenslerdir; torik lensler yalnızca düzenli ve stabil astigmatizma varlığında kullanılabilir.

Multifokal lensler ise yüksek aberasyon ve kontrast kaybı riskinden dolayı önerilmez. Ameliyat sonrası, hastaların bir kısmında optimal görme için sert gaz geçirgen ya da skleral lens desteği gerekebileceği mutlaka ameliyat öncesinde paylaşılmalıdır.